Bij de versterking van woningen in Groningen wordt steeds vaker gekeken naar duurzame oplossingen. Want als huizen tóch worden aangepakt, waarom dan niet meteen op een manier die goed is voor het milieu én de toekomst? Eén van de kansen is biobased bouwen. Binnen de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) omarmen we dit thema en verkennen we actief de mogelijkheden om het toe te passen binnen de versterkingsopgave.
Adviseur Rolf Drijfhout van NCG vertelt wat biobased bouwen inhoudt en waarom het juist nu relevant is. En in Schildwolde laten bewoonster Christiena de Vries en projectleider Jan Joost de Boer (Adema Architecten) zien hoe biobased bouwen er in de praktijk uitziet.
Adviseur Rolf Drijfhout van Nationaal Coördinator Groningen.
Wat is biobased bouwen?
'Bij biobased bouwen gebruik je materialen die hernieuwbaar zijn of materialen die voor tenminste 70 % uit hernieuwbare materialen bestaan,' legt Rolf uit. 'Denk aan hout, vlas of hennep. Zulke materialen slaan CO₂ op, in plaats van het uit te stoten. Daarmee maak je de bouw duurzamer en gezonder.'
Rolf werkt bij NCG als vraagbaak op het gebied van verduurzaming. Hij ondersteunt verschillende projecten en geeft ook trainingen. Hij heeft meer dan vijftien jaar ervaring in de bouw en wil vooral kennis opbouwen binnen de organisatie.
‘De markt van biobased bouwen is nog niet helemaal volwassen,’ zegt hij. ‘We leren wel steeds meer over hoe je biobased materialen goed kunt toepassen. Binnen NCG zijn we hier actief mee bezig. Er is zelfs een testproject gestart in Tjamsweer. Maar we willen meer doen, dus moeten we goed onderzoeken wat de impact is op duurzaamheid, kosten een wooncomfort. En we moeten bewoners meenemen in wat het betekent om op deze manier te bouwen.’
Kansen in Groningen
Volgens Rolf biedt juist de versterkingsoperatie in Groningen kansen. 'Er moeten veel huizen worden versterkt. Dat is natuurlijk een uitdaging op zich, maar ook meteen een kans om het op een duurzame manier te doen. Als je toch bezig bent, waarom zou je dan niet meteen kiezen voor biobased materialen?'. Biobased bouwen heeft voor bewoners ook een voordeel. 'Er zit een comfortelement in. Zo heb je met biobased materialen minder snel kans op vochtproblemen.'
Ook lokaal zijn er voordelen. ‘Hennep wordt bijvoorbeeld in Groningen verbouwd. Dat we zo dichtbij kunnen inkopen, is mooi om mee te geven aan bewoners. Ik zou het geweldig vinden om bewoners mee te nemen naar een fabriek waar de materialen vandaan komen. Dat maakt het tastbaar.’
Ambassadeurs nodig
Toch kan NCG dit niet alleen, benadrukt Rolf. ‘We hebben echt ambassadeurs nodig. We moeten aannemers en ingenieursbureaus betrekken. NCG heeft als grootste opdrachtgever in de bouw de kans om te laten zien dat het anders kan. Hoe mooi zou het zijn als Groningen het startpunt wordt van biobased bouwen in Nederland?’
Christiena voor haar woning in Schildwolde.
Biobased bouwen in de praktijk
In Schildwolde is bewoonster Christiena de Vries bezig met de versterking van haar woning. Zij probeert daar, samen met haar projectteam, duurzame keuzes te maken. Hoewel Rolf niet direct betrokken is bij haar project, laat haar verhaal goed zien wat biobased bouwen in de praktijk kan betekenen.
Wonen in het groen
De woning van Christiena staat aan het Afwateringskanaal. Vrij in de natuur, op de plek waar vroeger een afwateringsmolen stond. Deze is in de jaren '40 afgebroken. Toen is een nieuw huisje opgebouwd. Christiena woont er sinds 2021. ‘Toen we hier kwamen wonen, wisten we dat het huis versterkt moest worden, vooral in de nok,’ vertelt Christiena. ‘We wisten alleen nog niet wanneer. De tuin hebben we meteen teruggegeven aan de natuur. Een tuinarchitect hielp ons om kruidenrijk gras in te zaaien. Zo brengen we biodiversiteit terug. De plek nodigt uit om in harmonie met de omgeving keuzes te maken.’
Pleiten voor duurzaam
Vanaf het begin pleitte Christiena voor een duurzame aanpak. 'Voor mij gaat het om zo min mogelijk verspillen. Of dat nu biobased of circulair bouwen heet, maakt niet uit. Als we maar zoeken naar duurzame oplossingen. Eerst was daar niet veel ruimte voor bij NCG, maar sinds projectleider Frank (Riem Vis, red.) betrokken is, gaat het echt de goede kant op. Hij pakte dit meteen serieus op.'
Gemaalgebouw als koppelkans
Naast de woning staat een oud gemaalgebouw. Dat valt officieel niet onder de versterking. Toch wordt het meegenomen als koppelkans. 'We gaan er een gastenverblijf van maken, een soort tiny house,' zegt Christiena. 'Deze wordt als eerste aangepakt, zodat ik daar tijdelijk kan wonen als mijn eigen huis wordt versterkt. De woning en het gemaalgebouw worden nu eindelijk ook als één project gezien.'
Ontwerpen met biobased materialen
Jan Joost de Boer van Adema Architecten is betrokken bij de versterking van de woning van Christiena. Hij houdt zich binnen het bureau bezig met het toepassen van duurzaam en biobased bouwen in projecten. ‘Ik ben bij dit project betrokken omdat ik zelf ben afgestudeerd op biobased bouwen,’ vertelt hij. ‘Via Frank, de projectleider bij NCG, kwam ik hier terecht. Het is mooi dat ik mijn kennis op deze manier kan toepassen in de praktijk.’
Projectleider Jan Joost de Boer van Adema Architecten.
Volgens Jan Joost is biobased bouwen in de architectuur nog niet vanzelfsprekend. ‘Er wordt nog veel traditioneel gebouwd. Vaak omdat biobased bouwen nu nog duurder is, vooral door de opslagkosten. Ook ontbreekt de praktijkkennis van biobased materialen onder aannemers. De keuze wordt dan vaak gemaakt voor iets wat bekend is.' De woning van Christiena wordt biobased versterkt door Bouwbedrijf Fledderman. Zij zijn onder andere gespecialiseerd in verduurzamen en geloven in een duurzame toekomst.
Interessant project
Jan Joost vindt het kleine gemaalgebouw bij Christiena een interessant project. ‘Omdat het zo’n klein gebouw is, kunnen we het in z'n geheel biobased (ver)bouwen. Daarna kunnen we de effecten goed meten. Samen met een student van de Hanze Hogeschool maken we een model om te zien wat het doet qua kosten, energie en CO₂-uitstoot. Zo leren we direct wat biobased bouwen oplevert.’
Christiena is blij dat dit onderzoek wordt gedaan. 'Wat toch moet gebeuren, gebruiken we om van te leren. Ik werk zelf ook bij de Hanzehogeschool, dus het is extra leuk dat een collega dat onderzoek uitvoert.’
Aandacht
Jan Joost vindt het belangrijk dat het onderwerp aandacht krijgt. ‘In Groningen ligt een grote bouwopgave en dat biedt kansen om het anders te doen. Biobased bouwen is een uitstekend alternatief voor traditioneel bouwen. In de middeleeuwen bouwden we al met natuurlijke materialen, dus eigenlijk grijpen we terug op iets dat we allang kennen. Ik kom zelf uit Loppersum, het is dus fijn om te werken aan iets wat goed is voor het milieu. En natuurlijk doe je iets terug voor je eigen omgeving.’
Toekomst van biobased bouwen
De ervaringen van Rolf, Christiena en Jan Joost laten zien dat biobased bouwen de toekomst heeft als het gaat om verduurzamen.
‘Het mooiste,’ zegt Rolf, ‘is dat we kunnen laten zien dat het echt kan. Dat je huizen kunt versterken én tegelijk duurzamer kunt bouwen. Als we dat samendoen, met bewoners, ontwerpers en aannemers, dan maken we van Groningen een voorbeeld voor de rest van Nederland.’
Christiena: ‘We doen dit niet alleen voor onszelf, maar ook voor anderen. Als wij kunnen laten zien dat het werkt, dan volgen er hopelijk meer projecten. Want versterken kan óók duurzaam.’