"We maken steeds een zorgvuldige afweging: op welke wijze kun je versterken met behoud van de monumentale waarde”
Aan het woord
Erfgoedspecialist Daniël van Huizen werkt aan de herbestemming, verduurzaming, restauratie en versterken van cultureel erfgoed. Dit doet hij met vijf collega’s bij Holstein Restauratie Architectuur. Het architectenbureau is gespecialiseerd in cultureel erfgoed, zoals rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten. Ook bij de versterking zijn ze nauw betrokken. Hierbij proberen ze de balans te vinden tussen het versterken en het behouden van het monumentale karakter van een pand.
Het begint allemaal met het besluit van de eigenaar om een pand te laten versterken, in overleg met Nationaal Coördinator Groningen. NCG start met een eerste opname, hier bekijken ze welke onderdelen in een gebouw welke waarden hebben. “We onderzoeken welke delen nog oorspronkelijk zijn. Hoe ouder, hoe hoger de monumentwaarde en hoe ingewikkelder het wordt om te versterken.” De wens om te versterken is het uitgangspunt, maar tot een bepaalde grens. Daniël en zijn collega’s maken steeds een zorgvuldige afweging om tot een sympathiek versterkingsontwerp te komen. Hiervoor kunnen de gemeente en de Rijksdienst Cultureel Erfgoed een positief advies afgeven, om de vereiste vergunningen te kunnen krijgen.
Samenwerking constructeur en architect
Samen met de constructeur van Nationaal Coördinator Groningen maakt Daniël een plan van zo’n twintig fases. Hierin staat wat ze gaan doen, hoe ze dit doen, wat de risico’s zijn en hoe ze die risico’s afdekken. In hun regelmatige gesprekken zoeken ze samen de balans tussen versterken en behoud van het monumentale karakter van het pand. In een later stadium schuift de aannemer aan. Indien gewenst wordt verduurzaming en onderhoud integraal meegenomen in dit plan als bewonerswens. “Na ongeveer een half jaar staat er een eerste definitief ontwerp op papier. Daarna vragen we de vergunningen aan.”
“Het mooiste compliment dat we kunnen krijgen is als mensen ons vertellen dat ze niet kunnen zien dat een monument versterkt is.”
Specialistische kennis van restaureren van belang
Met een bewonersbegeleider en een projectleider van NCG stelt Daniël een team van specialisten en een aannemer samen. “We werken het prettigst als er vanuit NCG een specialist aan tafel zit die verstand heeft van monumenten. Men ziet hier nu steeds meer het belang van in, maar er is ruimte voor verbetering, vindt Daniël: “We kennen nog te veel gevallen dat er een kant-en-klaar versterkingsadvies ligt en dat er niet echt rekening gehouden is met het feit dat het een monument is.” Dit zou eerder meegenomen moeten worden in het plan en de eigenaar zou meegenomen moeten worden in het proces, dat een van restauratie en versterken.
Uitdagingen
“De grootste uitdagingen zijn het opstellen van een plan van aanpak, het aanvragen van vergunningen, alle partijen hierin meenemen en bepalen wat ze wel en niet gaan restaureren. Ook de techniek zelf is een uitdaging op zich. Vaak staat een monument niet op een rechte fundering en is het hier en daar wat gezakt in het verleden. En vaak zijn er al eerder ingrepen gedaan. Om te kijken op welke manier we een pand kunnen versterken, moeten we eerst de samenhang van het gebouw inspecteren.” Ze onderzoeken bijvoorbeeld of de smeedijzeren balkankers nog aan de houten balken zijn verbonden en niet zijn weggeroest.
Anderhalve meter de lucht in
Vaak komt uit het plan naar voren dat een monument het beste helemaal opgetild kan worden en op flexibele dempers (een soort veren) worden gezet. Dit heet base isolation. Zo blijft het pand in tact en wordt het gebouw niet aangetast. “Het eerste monument dat op deze manier is versterkt, is een oude woonboerderij in Uithuizen. Het is een kostbare ingreep, maar wel het meest sympathiek voor het pand.”
Geen enkel project hetzelfde
“Het werken met projecten is elke keer weer anders. Elke vraagstelling, elk monument, elke eigenaar is anders. Het is nooit standaard, je begint blanco: wat is de vraag en wat zou de oplossing kunnen zijn?” Daniël is pas tevreden wanneer ze een sympathiek plan hebben gemaakt voor het project, wanneer alle partijen tevreden zijn en het pand succesvol is opgeleverd.