Groningen is één van de oudste cultuurlandschappen van Nederland, vol met middeleeuwse kerken, wierden, molens en dijken, archeologische vindplaatsen, statige borgen en monumentale woningen. Dit erfgoed draagt bij aan de identiteit van Groningen. Het maakt Groningen uniek en herkenbaar. Nationaal Coördinator Groningen wil het karakter van Groningen behouden. Daarom besteden we bijzondere aandacht aan het onderzoeken en versterken van deze gebouwen.
Via de links hierboven kunt u meer lezen over de kaders voor het versterken van erfgoed. Wilt u meer weten over archeologie en versterken? Daar kunt u hier meer lezen. Heeft u behoefte aan extra ondersteuning tijdens het versterkingstraject? Dan kunt u terecht bij het erfgoedloket.
Bijzondere gebouwen: drie types
De manier van onderzoeken en versterken hangt af van het type bijzondere gebouw. NCG maakt onderscheid tussen de volgende bijzondere gebouwen:
Monumenten
Rijksmonumenten en provinciale of gemeentelijke monumenten. Het gehele gebouw is beschermd.
Karakteristieke panden
Karakteristieke panden zijn belangrijk voor de lokale cultuurhistorie. De gemeente bepaalt of een gebouw karakteristiek is. Alleen de buitenkant is beschermd.
Beeldbepalende gebouwen
Beeldbepalende gebouwen zijn belangrijk voor de ruimtelijke omgeving. Ook hier bepaalt de gemeente of een gebouw beeldbepalend is. Bijvoorbeeld de vorm van het gebouw en de positie op het erf zijn beschermd.
‘Beschermd’ betekent dat zonder vergunning niets mag veranderen in hoe iets eruitziet. Beschermde dorps- en stadsgezichten bestempelt de gemeente vaak ook als karakteristiek of beeldbepalend. U kunt aan uw gemeente vragen of uw gebouw monumentaal, karakteristiek of beeldbepalend is. Bij het onderzoeken en versterken van bijzondere gebouwen komen onderstaande onderwerpen (deels) aan de orde.
Onderzoeken en versterken
Gemeentelijke en rijksmonumenten zijn wettelijk beschermd. Het onderzoeken en versterken van gemeentelijke en rijksmonumenten in het aardbevingsgebied is daarom maatwerk. U leest er hier meer over.
Karakteristieke panden zijn via de gemeentelijke Omgevingsplannen beschermd. Het onderzoeken en versterken van karakteristieke panden in het aardbevingsgebied is daarom maatwerk. U leest er hier meer over.
Bijzondere gebouwen in het aardbevingsgebied mogen niet zomaar worden gesloopt. Om dit te voorkomen, heeft NCG samen met de Groninger gemeenten, de provincie en het Rijk regels opgesteld. De regels verschillen per type gebouw.
Monumenten
Een gemeentelijk of Rijksmonument mag niet worden gesloopt. Het uitgangspunt is dat deze gebouwen moeten blijven bestaan. Slopen mag ook niet als de kosten voor versterken hoger zijn dan de waarde van het gebouw.
Karakteristieke gebouwen
Een karakteristiek gebouw mag niet zomaar worden gesloopt. We streven naar het behouden van het pand door het te versterken. Slopen en nieuw bouwen kan een mogelijkheid zijn als de kosten van de versterking hoger zijn dan 150 procent van de herbouwwaarde van het gebouw. De gemeente beslist uiteindelijk of er mag worden gesloopt en nieuwgebouwd. Niet NCG.
Beeldbepalende gebouwen
Voor beeldbepalende gebouwen is slopen en nieuw bouwen een mogelijkheid als de kosten voor versterking hoger zijn dan 100 procent van de herbouwwaarde. De gemeente beslist uiteindelijk of er mag worden gesloopt en nieuwgebouwd. Niet NCG.
Ook bij beschermde stads- en dorpsgezichten kan de gemeente beslissen om een vergunning niet te verlenen en sloop en nieuwbouw toch niet toe te staan.
Om te bepalen of slopen en nieuw bouwen van het gebouw aan de orde is, moeten we de herbouwwaarde van het gebouw weten. Dit is het bedrag dat nodig is om het gebouw te slopen en een vergelijkbaar en aardbevingsbestendig gebouw op dezelfde plek terug te bouwen. Een taxateur met kennis van erfgoed bepaalt gezamenlijk de herbouwwaarde van het gebouw.
Voorbeeld
Een karakteristiek gebouw heeft een herbouwwaarde van 300.000 euro. Het kost 440.000 euro om het gebouw bestand te maken tegen aardbevingen. De versterkingskosten zijn fors hoger dan de herbouwwaarde. Toch is sloop en nieuwbouw niet aan de orde. De kosten voor versterken zijn in dit voorbeeld namelijk 147 procent van de herbouwwaarde. Dat is minder dan 150 procent.
In juni 2019 heeft het Nederlands Normalisatie-instituut (NEN) een Position paper monumenten uitgebracht. Met dit technische achtergronddocument kunnen constructeurs, vergunningverleners en eigenaren bij monumenten meer maatwerk leveren als zij de Nederlandse praktijkrichtlijn voor aardbevingsbestendig bouwen volgen, de NPR 9998. Op deze manier kan bij het versterken van monumenten in de provincie Groningen de cultuurhistorische waarde zo goed mogelijk behouden blijven. Nationaal Coördinator Groningen en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed leverden een inhoudelijke bijdrage aan het document en financierden het mede. Meer informatie vindt u in het Position paper monumenten.